Mạng
lưới công an, mật vụ Nga đàn áp thẳng tay tất cả những âm mưu phản đối
chiến tranh. Guồng máy tuyên truyền Nga bưng bít mọi thông tin, không
cho người dân biết về cuộc xâm lăng Ukraine. Quảng
trường Pushkin, ngay giữa trung tâm thủ đô Mạc Tư Khoa, là địa điểm
thường có các cuộc biểu tình phản đối chính phủ. Kể từ ngày nước Nga xâm
lăng toàn diện nước Ukraine hôm 24 tháng Hai, toàn thể khu vực quảng
trường bị phong tỏa, với sự hiện diện của cảnh sát trang bị vũ khí chống
biểu tình, và Vệ Binh Quốc Gia vũ trang hùng hậu túc trực canh gác
ngày đêm. Trong ngày đầu tiên, cảnh sát bắt giam vài trăm người tại
quảng trường Pushkin Square. Những đêm sau đó, đêm nào cũng có vài người
bị còng tay đem đi, ngay khi họ vừa bước chân ra khỏi nhà ga xe điện
ngầm- Metro. Lúc bảy giờ rưỡi tối chiều thứ Tư, ba cảnh sát mang vũ khí
chống biểu tình, lôi một phụ nữ trẻ, tống lên xe buýt của cảnh sát. Cách
đó vài bước, ba người cảnh sát khác cũng lôi bắt thêm một phụ nữ trẻ
khác lên xe.
Trong
lúc đó, dòng người đi bộ vẫn tiếp tục đi lại một cách êm thấm, với tốc
độ nhanh hơn thường lệ. Người dân ra vào nhà ga xe Metro, và cửa hàng
bách hóa cao ba tầng H&M, một cách bình thản. Họ không ngừng lại vài
giây để trao đổi ít câu về việc hai phụ nữ trẻ vừa bị cảnh sát bắt lôi
đi. Hầu như họ không muốn để ý đến việc bắt bớ của cảnh sát, và cũng
không muốn tò mò tìm hiểu để làm gì. Người bàng quang có cảm tưởng như
là dân Mạc Tư Khoa tiếp tục làm những việc thường ngày, và việc hai
người phụ nữ bị cảnh sát bắt hình như xảy ra ở một thế giới khác. Những
người vừa bị bắt vì họ phản đối, chống lại cuộc xâm lăng, vì người Nga
tung ra một cuộc chiến tranh tàn bạo, vô lý vào nước Ukraine. Hàng ngàn
bom đạn xối xả ném xuống nhiều khu dân cư của tỉnh Kharkiv, thành phố
lớn hàng thứ hai của Ukraine. Trong lúc đó, người dân còn lại ở Mạc Tư
Khoa hình như đang sống trong một thế giới xem cuộc chiến tranh xâm lược
của Nga như chưa bao giờ xảy ra.
Đại
đa số dân Nga nghe tin tức loan truyền qua hệ thống truyền hình bị nhà
nước kiểm soát chặt chẽ. Ông Lev Gudkov nói với tôi: “Đất nước Nga ngày
nay đa số chỉ gồm toàn người già, hay những người nghèo khổ.”. Ông
Gudkov là giám đốc trung tâm Levada Center. Trung tâm này trước đây là
cơ quan thăm dò dư luận hàng đầu ở nước Nga, và bây giờ Trung tâm bị
chính quyền Nga liệt kê là “tay sai cho ngoại bang”. Ngày nay ở nước Nga
số người trên 45 tuổi nhiều hơn số người ở lứa tuổi từ 15 đến 44. Ngay
cả những người đọc tin trên mạng, cũng khó đọc được những tin khác với
luận điệu của nhà nước. Nhà nước tiếp tục gây áp lực nặng nề đối với một
vài hệ thống truyền thông độc lập còn sót lại. Chính phủ bưng bít, ngăn
chặn không cho người dân vào xem website của những tổ chức này. Nhà
nước bắt những hệ thống truyền thông đó phải viết lời giáo đầu rằng nội
dung của hệ thống là do người nước ngoài biên soạn. Chính quyền làm ap
lực riết đến nỗi các hệ thống này phải đóng cửa. Hôm thứ Năm đài phát
thanh Echo of Moscow, và đài truyền hình TV Rain quyết định ngừng hoạt
động. Trước đó, cả hai hệ thống truyền thông này đã bị phá nhiễu, ngăn
cản. Ông Gudkov tóm tắt tình hình truyền thông ở Nga như sau: “Đại đa số
dân chúng Nga chỉ còn nghe được những điều nói láo, những ý kiến thù
hằn trên quy mô đầy những điều tưởng tượng.”.
Các
đài truyền hình của nhà nước loan tải tin tức giống nhau, đều một giọng
điệu mê muội, mang tính chất miêu tả đều đều. Ngoại trừ bài diễn văn
ngăn của Tổng thống Vladimir Putin loan báo vào sáng sớm hôm 24 tháng
Hai về “chiến dịch quân sự đặc biệt.” ở Ukraine, tất cả chương trình
truyền hình khác đều tiếp tục như cũ kể từ ngày chiến tranh bắt đầu.
Không hề có bài tường thuật “sống” nào về những gì đang diễn ra. Không
có ai cho biết sự cố ngoại lệ đang xảy ra mặc dù bom đạn đang ném xuống
nhiều khu dân cư ở Ukraine, và nền kinh tế nước Nga đang bị thất điên
bát đảo. Tin tức vẫn tiếp diễn đều đặn với những giọng điệu cũ, không
thay đổi. Lúc 7 giờ sáng ngày thứ Năm, bản tin của đài truyền hình
Channel One báo tin về hòa đàm giữa Nga và Ukraine, trong đó nước Nga
tìm cách đạt được thỏa thuận chung, trong lúc lính Ukraine pháo kích bắn
vào dân chúng nước Cộng Hòa Donetsk làm cho 25 thường dân chết. Bản tin
này kéo dài khoảng sáu phút. Một bản tin khác thì nói: “Quân đội
Ukraine pháo kích vào thường dân Donetsk làm cho 25 người chết.”. Đài
này còn tung tin giả khác: “Bây giờ chúng ta hãy quan sát cuộc sống của
người dân vùng Chernigov do quân đội Nga kiểm soát. Cuộc sống bình
thường, các cơ sở kinh doanh vẫn hoạt động tốt.”. (trên màn hình không
thấy người dân, chỉ thấy xe tăng, xe quân đội và lính.). Sau đó, có một
bản tin: “Nước Nga chuẩn bị hơn mười ngàn tấn viện trợ nhân đạo cho
người dân Ukraine”. Hay tin trong chương trình “Good Morning”, một xướng
ngôn viên trẻ tuyên bố: “Phe Tây phương đang tiếp tế cho Ukraine rất
nhiều vũ khí giết người.” “Hãng máy bay Aeroflot đang chở người Nga bị
bỏ rơi ở các nước Âu châu.”. Không hề có tin tức về tình hình chiến sự ở
Kharkiv hay ở Kyiv, trước đó một ngày vừa mới bị ném bom. Điều đáng kể
là không hề có tin tức về những thiệt hại nhân mạng về phía quân đội
Nga, mặc dù hôm thứ Tư, Bộ Quốc Phòng đã từng thừa nhận có 498 người
thiệt mạng. (Phía Ukraine cho biết số thiệt hại của lính Nga gấp hơn 10
lần con số trên đây.)
Ông
Gudkov tóm tắt tin tức về thế giới do hệ thống truyền hình của Nga như
sau: “Nước Nga là nạn nhân kể từ sau Thế Chiến Thứ Hai. Phe Tây phương
đặt mục tiêu chế ngự toàn thế giới. Mục tiêu tối hậu của họ là muốn làm
nhục nước Nga, và lấy hết tài nguyên thiên nhiên của Nga. Nước Nga bị
buộc phải tự vệ. Vài ngày trước khi xảy ra cuộc xâm lăng toàn diện,
Trung tâm Levada Center đặt câu hỏi để thăm dò ý kiến người dân Nga:
“Theo họ ai là kẻ chịu trách nhiệm về tình trạng căng thẳng ở Ukraine?
Kết quả là 3% đổ lối cho nước Nga, 14% là do Ukraine, và 60% là tại Hoa
Kỳ.”.
Chính
quyền tuyệt đối cấm dùng những từ như “chiến tranh”, “xâm lăng”, hay
“xâm lược” để mô tả “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine. Hệ thống
truyền thông nào vi phạm nguyên tắc này sẽ bị phạt nặng, và phải đóng
cửa. Hôm thứ Sáu vừa qua, Thượng viện Nga còn thông qua đạo luật cấm phổ
biến tin tức thất thiệt, sai trái, hay “tin giả” về cuộc xung đột hiện
nay, kẻ vi phạm có thể bị phạt tù 15 năm. Vì luật này, đài truyền hình
TV Rain phải ngưng phóng tin tức lên trên YouTube. Trong ít năm gần đây,
đài truyền hình ày tìm cách duy trì sự hiện diện bằng cách khéo léo đi
giữa lằn ranh quy định. Nhưng bây giờ với luật mới họ thấy rủi ro quá
cao, nên không dám làm như trước nữa.Tờ báo Novaya Gazeta do Dmitry
Muratov làm chủ bút, từng đoạt giải Nobel Hòa Bình thăm dò ý kiến những
người ủng hộ tờ báo. Kết quả cho thấy 6420 người ủng hộ việc tiếp tục
phát hành tờ báo, yêu cầu bỏ lệnh kiểm duyệt.
Đa
số ngôn ngữ dùng trong hệ thống tuyên truyền ở Nga đều sặc mùi
“Orwellian”, tức là tung hô chế độ, giống như trại gia súc theo sự miêu
tả của tác giả George Orwell. Vài ngày sau khi cuộc xâm lăng bắt đầu,
tất cả đài truyền thông của nhà nước đều nói rằng nhà nước Nga tham dự
vào cuộc hành quân này là để “vãn hồi hòa bình’.Tối hôm thứ Ba, trang
Web của TV Rain bị ngăn chặn, không cho chuyển tin bởi vì đài truyền
hình TV Rain đã đăng tải câu chuyện chính quyền nhờ các công ty quảng
cáo mua chuộc các blogger và người sử dụng Tik Tok bịa ra những câu
chuyện về chiến tranh. Chủ đề chính phủ đặt ra là “Chúng tôi kêu gọi hòa
bình, rất tiếc chúng tôi phải dùng phương tiện hiện nay để mưu cầu hòa
bình.”.
Ngày
1 tháng Ba, mọi trường học trên cả nước phải cho học sinh học tập bài
học “khoa học xã hội” về cuộc chiến tranh đang xảy ra ở Ukraine. Nhà
xuất bản Mediazone lấy được bản thảo nội dung bài học sẽ được sảng dậy,
do Bộ Giáo Dục soạn thảo. Nhà xuất bản này bị chính phủ liệt kê là “tay
sai của ngoại quốc.”. Nhà xuất bản cho biết trong phần “Hỏi & Đáp”,
bài học đặt những câu hỏi sau đây: “Phải chăng chúng ta đang có chiến
tranh với Ukraine? Liệu cuộc chiến này có thể tránh được hay không?”.
Câu trả lời là: “Chúng ta không có chiến tranh với Ukraine. Chúng ta
đang thực hiện chiến dịch duy trì hòa bình, với mục tiêu là ngăn chặn
những kẻ quốc gia cực đoan đàn áp nhóm người nói tiếng Nga.”.
Theo
nhà văn người Đức gốc Do Thái,Ông Victor Klemperer, tác giả cuốn sách
:”Ngôn ngữ tuyên truyền thời Đức Quốc Xã.”: “Giọng điệu tuyên truyền
hiện nay ở Nga không phải là kiểu “Trại Gia Súc”, hay Orwellian, mà là
tuyên truyền theo kiểu Đức Quốc Xã. Họ cố tình “đánh lận con đen”, tung
hỏa mù về cuộc chiến tranh ở Ukraine. Đài truyền hình 24 giờ tên là
Rossiya 24 liên tục loan tin về những ngôi làng đã được “giải phóng”,
song tên của những làng này nghe rất lạ tai đối với người xem truyền
hình. Hình ảnh chiếu trên màn hình mâu thuẫn với những từ ngữ đọc lên.
Sáng thứ Năm, bản tin của đài Rossiya 24 loan báo rằng có một trái đạn
pháo của phe Ukraine không nổ nằm trên nền nhà của một căn apartment ở
đường Lenin Street.” Hình chiếu trên màn ảnh lại là một quãng đường vắng
không rõ ở đâu. Ông Gudkov kết luận tin tức tuyên truyền đưa ra tràn
ngập theo cùng một luận điệu, và người xem phát ngán vì không thấy nó
hợp lý chút nào cả.
Mặc
dù về mặt tuyên truyền, nhà nước nói rằng không hề có chiến tranh,
nhưng họ lại nói đất nước đang bị đe dọa, và quân đội đang tập trung để
đối phó. Hồi năm 2014, khi Nga xâm lăng bán đảo Crimea lần đầu, đội quân
tuyên truyền vất vả lắm, họ không tìm ra được từ ngữ nào để nói về hành
vi xâm lăng này cho hợp lý. Cuối cùng, thì họ bịa ra một từ ngữ chiến
tranh mà người Nga hiểu rất rõ vào thời Thế Chiến thứ Hai. Họ gọi người
Ukraine là bọn phát xít-”UkroNazis”- và tố cáo người Ukraine là bọn diệt
chủng. Tổ chức Mediazone lấy được cuốn video dùng để dạy cho học sinh
lớp sáu đến lớp tám, trong đó có những câu hỏi được sắp xếp như sau:
“các em giải nghĩa từ ngữ “genocide” hay diệt chủng như thế nào? Tại sao
từ ngữ này được áp dụng ở vùng Donbass?...Hãy nhớ lại những điều trong
lịch sử. Nước Nga luôn luôn đảm bảo an ninh và sự độc lập cho Ukraine.
Liệu hoàn cảnh này có thể được miêu tả giống như người anh giúp đứa em
nhỏ?”.
Một
show truyền hình được chiếu lại nhiều lần kể từ khi chiến sự bắt đầu,
trong đó một nhà bình luận chính trị trong số sáu người tham dự, đưa ra
một kế hoạch gọi là “loại trừ chế độ phát xít ở UKraine”
(deNazification) sau khi nước này được “giải phóng”. Các nhà bình luận
tham dự buổi hội thảo cùng đồng ý với nhau rằng người dân Ukraine không
phải là những người ngu, hay dại khờ, chẳng qua là vì họ bị bọn NATO,
bọn phát xít, và đế quốc tẩy não. Người dân Ukraine muốn quanh trở về
với nước Nga, thay vì làm thuộc địa cho bọn Tây phương để cho chúng khai
thác, bóc lột. Nói chuyện trên đài truyền hình Rossiya 24, sáng hôm thứ
năm, ông Eduard Basurin, phó tư lệnh Lực Lượng Dân Quân nước Cộng Hòa
Nhân Dân Donetsk, bàn về tình hình ở Mariupol, một thành phố của Ukraine
bị quân lính Nga bao vây. Ông Basurin nói: “Thành phố này trở thành một
trại tập trung lớn.”. Ông ta tố cáo rằng lính Ukraine đã lùa dân
chúng thành phố vào nhà máy sản xuất thép, trong đó đã cài sẵn chất nổ.
“Nếu việc phòng thủ thành phố bị thất bại, họ sẽ cho nổ tung nhà máy
thép và đổ thừa là pháo binh Nga đã bắn hỏa tiễn vào đây. Thật là một sự
lừa dối tàn ác.”. Sau đó, còn một câu chuyện bịa đặt khác: “Đoàn xe
công voa của Bộ Quốc Phòng Nga đi giao hàng viện trợ nhân đạo cho dân
chúng vùng Kharkiv.” Đoàn xe đã bị phương Tây liên tiếp tấn công. Bản
tin còn tố cáo rằng nước Anh đã cấm hoạt động của đài truyền hình RT của
nhà nước Nga bằng tiếng Anh. Từ ngày thứ Sáu, chính phủ Nga bắt đầu cấm
hoạt động của mạng xã hội Facebook, đài BBC, Radio Liberty và bản tin
bằng tiếng Nga của tổ chức Meduza.
Điều
thú vị ở chỗ là tuy loan truyền tin tức về chiến tranh, nhưng lại chẳng
có một tin gì đáng xem cả, nên dân chúng không thèm để mắt vào đài
truyền hình. Tất cả hệ thống truyền hình đều có chung một luận điệu là
đảm bảo an ninh: Chẳng hạn như hệ thống ngân hàng nước Nga không cần
phải dựa vào tổ chức tài chính quốc tế SWIFT, hay những trừng phạt của
Âu châu chỉ làm cho vật giá ở Tây phương tăng lên cao. Nhà tỉ phú Nga
Roman Abramovich bán đội bóng Chelsea Football Club đi chỉ vì đội bóng
này cứ tiếp tục bị thua lỗ về tiền bạc. Ông Bộ trưởng Ngoại Giao Sergey
Lavrov đã cam kết với dân chúng Nga rằng: “Những đối tác của chúng ta ở
Tây phương sẽ khắc phục được khó khăn, và hòa bình, thịnh vượng sắp đến
gần.”
Bài tường thuật của Masha Gessen trên THE NEW YORKER ngày 14/3/2022
Masha Gessen
Biên dịch : Nguyễn Minh Tâm(baocalitoday)
No comments:
Post a Comment